Nog maar net had Peter Reekmans in een opiniestuk gewaarschuwd dat de graaicultuur in de Waalse politiek ook ‘een Vlaamse ziekte’ is, of er barstte in Vlaanderen een hele reeks schandalen los. Tal van lokale politici, zo blijkt sinds een week, oefenen compleet overbodige maar lucratieve nevenfuncties uit. De postjespakkerij lijkt ingebakken in het Vlaamse politieke systeem.
‘Ik ben blij dat de etterbuil eindelijk gesprongen is’, zegt Reekmans (42), burgemeester van het Vlaams-Brabantse dorp Glabbeek, ondervoorzitter van het rechts-libertaire zweeppartijtje LDD en al jaren een hevig criticus van de vele politieke nevenfuncties. ‘Ik vecht al tien jaar tegen deze graaicultuur, maar ik kreeg niets in beweging. Nu wordt er eindelijk een publiek debat over gevoerd.’
Bron van alle schandalen zijn de ‘intercommunales’, overheidsbedrijven waarin verschillende gemeentes samenwerken. In principe moeten die intercommunales gemeentes extra slagkracht geven, maar in de loop der jaren zijn ze vaak uitgegroeid tot megabedrijven met commerciële insteek. De politieke bestuurders hebben er niets meer te zeggen, maar strijken braaf hun ‘zitpenningen’ op. Bij de Waalse intercommunale Publifin, waarmee de beroering over de intercommunales begon, werden tal van politici zelfs rijkelijk vergoed voor vergaderingen waar ze niet eens bij waren. In Vlaanderen maakten politici het niet zo bont, maar kwamen ze in opspraak door hoge vergoedingen, dubieuze beleggingen en, in het algemeen, het verkwisten van belastingsgeld. ‘Het probleem is de wildgroei aan intercommunales en politieke mandaten’, zegt Reekmans, die er een boek over schreef. ‘Op dit moment telt Vlaanderen 7400 gemeenteraadsleden, die samen bijna 4000 postjes in intercommunales bezetten, wat jaarlijks drie à vier miljoen euro aan zitpenningen kost. Niemand doet daar iets aan, want geen enkele politicus zaagt aan de tak waar hij zelf op zit.’
Hoe is die wildgroei ontstaan?
‘De traditionele politieke partijen hebben jarenlang mandaten verdeeld om de vrede binnen hun partijen te bewaren. Gemeenteraadsleden die net geen wethouder werden, kregen als troostprijs een bestuursfunctie in een intercommunale. Later kwam er met de N-VA een nieuwe, grote partij bij. Andere partijen wilden hun postjes niet kwijt, dus heeft men er nieuwe bijgemaakt.‘In mijn ogen is 80 procent van al die postjes overbodig. Een voorbeeld: in Vlaanderen zijn er zeven afvalintercommunales, die de huisvuilophaling regelen. Aan het hoofd daarvan staan samen 1027 bestuurders. Hebben wij in Vlaanderen echt duizend politici nodig om vuilniszakken te laten ophalen? Dat krijg je toch niet meer aan de gewone man en vrouw in de straat uitgelegd? ‘Het meest frappant is de intercommunale Farys in Oost-Vlaanderen. Aanvankelijk werkten daarin 69 gemeentes samen voor hun drinkwaterdistributie, maar langzaam is dat bedrijf uitgegroeid tot een “makelaar in alles”. Ze bouwen zwembaden en sporthallen, doen wegenwerken, verkopen strooizout en kopieerapparaten. Het bedrijf heeft 784 personeelsleden en 389 politieke bestuurders. Dat is één politicus om twee personeelsleden te besturen. Dat is toch niet meer ernstig!
‘Maar gemeentes doen graag zaken met Farys, want het laat hen toe allerlei uitgaven buiten de begroting te houden. Sinds 2014 gelden voor Vlaamse gemeentes strenge begrotingsregels, maar sommige gemeentebesturen willen evenveel blijven uitgeven als vroeger. Dus plaatsen ze via Farys miljoenen euro’s aan schulden buiten de balans.’
De Vlaamse overheid beroept zich erop dat de intercommunales onder strenge regels vallen: politici krijgen maximaal 205 euro per vergadering. Dat valt toch mee?
‘Die houding is hypocriet, want een hoop intercommunales vallen buiten de regels. Officieel zijn er een honderdtal intercommunales, maar daarnaast heb je nog eens honderden dochter-, broer- en zusterbedrijven. Het is een ondoorzichtig kluwen, en dat is niet toevallig: zo zijn die bedrijfjes amper te controleren. ‘De ergste zijn de financieringsintercommunales, die het geld beleggen dat gemeentes hebben overgehouden na de liberalisering van de energiemarkt. Die vallen niet onder de regels, en daar worden zitpenningen van 10 tot 20 duizend euro per jaar betaald. Die intercommunales beleggen een berg geld, soms met winst, maar soms ook met verlies. Maar dat is wel ons belastingsgeld. ‘De meeste politici die in zo’n intercommunale een mandaat bekleden, hebben trouwens helemaal niet de technische kennis om te controleren wat er gebeurt. Ik daag journalisten uit om tien bestuurders van eender welke intercommunale te bellen en hen te testen op hun technische kennis: 90 procent weet van toeten noch blazen. ‘In de praktijk zie je dus dat een gemiddelde vergadering van een intercommunale niet langer dan tien minuten duurt. Zo kan het ook dat de Antwerpse N-VA-wethouder Koen Kennis veertig mandaten heeft. Dat is het mooiste bewijs dat al die mandaten compleet nutteloos zijn. Een maand heeft maar dertig dagen, hè.’
U heeft een oplossing?
‘Eerst moeten we stevig snoeien in het aantal intercommunales. Financieringsintercommunales, die beleggingen doen, kunnen verdwijnen: daar hebben we banken voor. Drinkwater- en energieintercommunales kunnen fusioneren tot één Vlaams overheidsbedrijf. Daarna pleit mijn partij ervoor om de mandaten aan de bevoegde wethouders te geven.
‘In mijn gemeente Glabbeek doe ik dat al: mijn wethouder van Milieu zit in de afvalintercommunale, mijn wethouder van Begraafplaatsen in de crematoriumintercommunale, en ikzelf in de rioleringsintercommunale. Dat kan wat mij betreft onbezoldigd, want wethouders worden al betaald. Zelf schenk ik mijn zitpenningen jaarlijks aan een goed doel, net als de meeste van mijn wethouders.’ Na de schandalen van afgelopen week beloven alle partijen beterschap. Gelooft u erin?
‘Alle partijen springen elkaar nu voor de voeten met voorstellen voor meer transparantie, maar ik moet het allemaal nog zien. Waar ik blij om ben, is dat de publieke opinie er nu bovenop zit, en dat de media volop onderzoek naar de intercommunales doen. Dat geeft me hoop: men zal dit niet zomaar van tafel kunnen vegen.’ Bron: De Volkskrant Nederland 17/2/17
