'Bien étonnés de se trouver ensemble.' LDD'er Peter Reekmans schrijft een boek waarin hij de wildgroei aan intercommunales neerzet als 'De Vlaamse ziekte' en het voorwoord wordt geleverd door de baas van de partij die vol in de wind stond: John Crombez (sp.a). “Dit gaat niet over links of rechts. Als de politiek zichzelf niet herdenkt, zijn we het vertrouwen van de burger helemaal kwijt.”
Dieter DUJARDIN en Jeroen BOSSAERT
Kent u Peter Reekmans nog? Ooit zat hij in het Vlaams parlement als eerste al te bulderen tegen de verspilling van de intercommunales tot hij samen met de hele LDD uit de nationale politiek verdween. Ondertussen bleef hij als burgemeester van Glabbeek zijn strijd verder zetten tegen de scheefgetrokken gang van zaken in de intercommunales. “Toen ik minister Homans (N-VA) na Publifin hoorde oreren dat dit een typisch Waalse ziekte is en er in Vlaanderen geen probleem is, ben ik nog dezelfde dag mijn oude dossiers van de zolder gaan halen en in de pen gekropen. Omdat ik wist dat het in Vlaanderen nog erger was dan in Wallonië. Er is een systeem dat zichzelf jarenlang in stand heeft gehouden, en iedereen die beleidsverantwoordelijkheid opnam, raakte er door gevat Daarom noem ik het een ziekte. Ze is besmettelijk.” Het boek wordt ingeleid door een pleidooi voor een totale reset van het politieke systeem, met minder ministers, minder kabinetsleden, minder parlementsleden, minder intercommunales, minder mandaten en strikte loonplafonds. Auteur: sp.a-voorzitter John Crombez. Een libertair en een socialist: het is ver gekomen.
CROMBEZ: “Peter en ik voeren al langer dezelfde strijd. Toen we in 2009 samen in het Vlaams parlement kwamen, heb ik het debat over de uittredingsvergoeding voor parlementairen op gang gebracht, waardoor ik plots een nestbevuiler was. En we hebben elkaar toen ook al gevonden rond een eerste afslanking van de intercommunales.”
REEKMANS: “Ere wie ere toekomt: Freya Van den Bossche (sp.a) is de eerste geweest die een poging gedaan heeft om iets te doen aan die wildgroei van mandaten. En ook na de schandalen rond Publipart was John de enige partijvoorzitter die meteen de ontkenningsfase voorbij ging en orde op zaken durfde te stellen. Van de anderen heb ik niet veel gezien. Wouter Beke heeft zich zeer gedeisd gehouden. Niet moeilijk als je weet dat CD&V'ers 36% van alle mandaten bekleden. Gwendolyn Rutten bestond het te zeggen dat de politiek in deze tijden bedachtzaam moet omgaan met belastinggeld. Alsof we plots in het jaar 0 van de politiek zaten. En van Bart De Wever (N-VA) hebben we niet veel meer gehoord dan dat de intercommunales een oerwoud zijn waar niemand zijn weg nog in vindt. Maar zijn schepen Koen Kennis wist er zijn weg toch wel goed in te vinden, niet? Kijk: ik ben ervan overtuigd dat de nationale voorzitters niet wisten hoe groot de schaal van dit probleem is. Het is echt zo wijd vertakt. Naast 7.000 gemeenteraadszitjes verdelen de lokale partijen om de zes jaar meer dan 6.000 nevenmandaten, een manier om interne partijvrede af te kopen is het. Vandaar dat ze zo bang zijn om iets te veranderen.”
Is het voor u ook een 'ziekte', meneer Crombez?
CROMBEZ: “Het is ontspoord. De essentie van intercommunales is dat er zo efficiënt mogelijk in basisbehoeften wordt voorzien. Maar op een bepaald moment ontstaat er een conflict van belangen. De lokale bestuurder die in een intercommunale zit, zou eigenlijk moeten zorgen dat de kosten voor zijn inwoners zo laag mogelijk zijn. Maar als hij de tarieven van zijn intercommunale verlaagt, dan verliest zijn gemeente geld. Hét grote probleem is dat de hogere overheden alsmaar meer verantwoordelijkheden zijn gaan leggen bij de gemeenten, terwijl hun middelen zijn afgenomen. De taxshift is daar het strafste voorbeeld van. De hogere overheden hebben de gemeenten hierdoor afhankelijk gemaakt van vehikels die dividenden genereren. Al die zaken zijn uitgegroeid tot grote bedrijven met slimme directeurs die zich moeten verantwoorden tegenover een raad van bestuur waarin eenvoudige gemeenteraadsleden zetelen die amper expertise hebben. Het is dat systeem dat op de schop moet: de financiering van de gemeenten moet anders georganiseerd.”
REEKMANS: “De doorschuifregeringen hebben de gemeenten in een wurggreep. En: de intercommunales zijn ook een handige manier geworden om via de achterdeur de belastingen te verhogen. Elektriciteit is uiteraard het meest wraakroepende voorbeeld. In Wallonië zijn de distributiekosten de jongste jaren met 40% gestegen en in Brussel met 20%. Vlaanderen? 150 152 procent erbij!”
Daarvoor moet u naar meneer Crombez kijken. Dat is de erfenis van de zonnepanelen en de bevriezing van de tarieven.
CROMBEZ: “Dat maakt men u altijd wijs. Daarvoor heeft men zogezegd de Turteltaks ingevoerd. Maar dit gaat hier over de distributiekosten. Daarin zit ook de verrekening van de vennootschapsbelasting die de federale regering aan de intercommunales heeft opgelegd. En de verhoging van de btw.”
REEKMANS: “Hoe het ook komt, in de periode dat de prijzen zo fors gestegen zijn, hebben de 44 energie-intercommunales hun gezamenlijk vermogen met 1 miljard zien verhogen en is de dividendenstroom naar de gemeenten onveranderd is gebleven. Met andere woorden: het zijn alleen de consumenten die de crisis betaald hebben.”
De Vlaamse regering grijpt in. Ze fusioneert distributienetbeheerders Eandis en Infrax.
REEKMANS: “Dat is een schijnfusie om de Vlaming te sussen. Alle intercommunales die onder Eandis en Infrax opereren met hun raden van bestuur en mandaten blijven bestaan. Het gaat hier om een besparing van ocharme 3 procent. Dat is de mensen uitlachen. En ook de immense regionale tariefverschillen blijven onveranderd. Eén bedrijf, één tarief: dat had het moeten worden. Als je dat woud aan structuren kapt, zal je de prijs veel feller kunnen laten zakken.”
Alsof alle prijsstijgingen het gevolg zijn van structuren. Dat is te makkelijk.
REEKMANS: “Laat ons tenminste de oefening doen. Maar voor mij moet het verder gaan. Voor mij moeten de gemeenten weg uit de energiesector. Laat dat aan Vlaanderen. Dan kan heel dat vicieuze dividendensysteem op de schop. Ik zou niet liever hebben als burgemeester. Wat ik dan wél in ruil van Vlaanderen vraag is dat ze ons correct financieren via het gemeentefonds.”
CROMBEZ: “Vroeger trokken de gemeenten ook dividenden uit de banken, hé. Was dat logisch? Neen, toch. Wel, laat ons hetzelfde doen met de energie. Waarom laten we de bevolking niet rechtstreeks participeren in investeringsprojecten rond bijvoorbeeld groene stroom? Voor een rendement van vier procent zullen burgers wel willen investeren.”
REEKMANS: “Wat we nodig hebben, is een interne Vlaamse staatshervorming. Versterk de gemeenten, organiseer de financiering anders en zet het mes in de tussenstructuren. De provincies of de intercommunales. Geloof me: er kunnen er heel wat verdwijnen. Afvalophaling: voor mij kan dat door de privé worden uitgevoerd. Crematoria mogen in handen van de overheden blijven. Maar wie legt me uit waarom zes crematorium-intercommunales 216 politieke mandaten moet tellen voor amper 40 personeelsleden?”
Minister Homans (N-VA) neemt toch maatregelen? Ze beperkt de raden van bestuur van intercommunales tot 15 man.
REEKMANS: “Waardoor er nu discussie ontstaat over het gebrek aan zeggenschap van de kleinere gemeenten in de intercommunales. Ik heb daar een duidelijke visie op: stuur de vakschepenen naar de vergaderingen van intercommunales. Die hebben al een loon dus ze moeten geen zitpenning meer ontvangen. Ik volg in dat opzicht het voorstel van John: we spreken één duidelijk loon af voor lokale mandatarissen afhankelijk van de grootte van hun gemeente. Maar eigenlijk is het debat tot nu toe te veel beperkt gebleven over postjes en penningen. Het zou veel ruimer moeten gaan. Maar je ziet nu al dat de weerstand toeneemt, nu de schandaalstorm wat is gaan liggen. Deze week is er een stemming geweest waarbij een Kempense intercommunale besliste om niet mee te stappen in de creatie van één Vlaamse energieholding door Bart Tommelein.”
CROMBEZ: “Dat zijn dus N-VA'ers, Open Vld'ers en CD&V'ers die zeggen tegen hun eigen regering: de boom in.”
REEKMANS: “Daarom breng ik dit boek nu uit, bij de start van het nieuwe politieke jaar. Je voelt dat men het liefst zou hebben dat dit onderwerp overwaait. Als wij niet aan de boom schudden, gaat alles gewoon weer zijn gangetje.”
CROMBEZ: “We kunnen dit niet overlaten aan de intercommunales. We moeten het hele politieke systeem grondig herdenken. Dat kan alleen als alle partijvoorzitters gaan samenzitten. Ik heb al twee keer de hand uitgestoken, maar voorlopig is er nog niks van gekomen. Het is mijn vrees dat men dit gaat uitstellen om er een verkiezingsthema van te maken. Dan kan iedereen weer in het opbod gaan om het dan na de verkiezingen opnieuw te laten rusten.”
U wil ook wel heel ver gaan, hé. Zou u daar ook toe gekomen zijn als uw partij niet in de vuurlinie kwam te staan?
CROMBEZ: “Het moet een ontvetting van boven naar onder worden, ja. Waarom zijn er kabinetten met 40 man, terwijl er in de administraties heel veel expertise is? Ook in de parlementen kunnen we met minder volk. Ik zeg hiermee niks nieuws. Ik heb binnen sp.a de decumul ingevoerd nog voor iemand over intercommunales sprak.”
Begeeft u zich niet op een hellend vlak. Voor sommigen zal het maar genoeg zijn als politici betalen om hun job te mogen doen.
CROMBEZ: “Dat is wat men mij verwijt, ja. Maar wat wil u dan eigenlijk? Politici die onderduiken tot de storm is overgetrokken? Politici die de pensioenrechten van de mensen inperken, maar zeer veel moeite hebben om dat met hun eigen pensioenen te doen?”
Binnen sp.a vinden velen dat u er beter over zwijgt.
CROMBEZ: “Ik ben met een ruime meerderheid verkozen als voorzitter met een programma van meer soberheid en meer transparantie. Ik snap dat het op korte termijn veel is geweest: decumul, loonplafond, ... Maar de leden steunen dit massaal. En ik zie nu al de positieve resultaten: doordat de mandaten niet meer geconcentreerd worden bij een beperkte groep, raken er meer mensen betrokken bij het beleid, komt er meer expertise in de intercommunales en zal ik ook meer jonge mensen naar de politiek trekken. U mag me 100 redenen geven om het niet te doen. Ik zet er toch mee door.”
Eén van de redenen kan zijn dat er telkens lijken uit uw kast vallen, als u een ander aanvalt.
CROMBEZ: “Maar dat is net het hele punt. Dat we moeten breken met zoals het in het verleden was. Het gaat over het hele systeem. Als men blijft schieten op individuen, dan gaat er niks gebeuren.”
REEKMANS: “De beerput is nu open. We kunnen blijven met beer gooien naar elkaar. Of een nieuwe put beginnen metselen. Met meer efficiëntie en meer ethiek. En dan kunnen alle mensen die beweren dat ze in de privé meer kunnen verdienen, beter naar de privé gaan. We moeten hiermee doorgaan, want anders vertrouwt niemand de politiek nog.”
Liesbeth Homans zei enkele maanden geleden: 'ik probeer de intercommunales door te lichten, maar waar de socialisten de plak zwaaien, stoot ik op een muur.'
CROMBEZ: “Ik ga Peter laten antwoorden.” (lacht)
REEKMANS: “Dat is heel simpel. Vanaf woensdag is het boek beschikbaar, ik stel voor dat ze een exemplaar koopt. Want blijkbaar lukt mij op mijn eentje, waar haar kabinet en een volledige administratie niet in slaagt. Zielig is het. In alle grote energie- en gasvehikels zitten partijgenoten van haar aan de knoppen. Andries Gryffroy, Koen Kennis, de woordvoerder van de minister van Financiën: ze kunnen haar perfect zeggen wat ze doen en welke stevige verloningen ze daarvoor krijgen. In amper 5 jaar tijd is N-VA erin geslaagd om de tweede leverancier van mandaten te worden, na CD&V. En dat zegt De Wever: 'ja, maar wij doen dat om de situatie van binnenuit te veranderen. Wel, ik heb nog niet veel gezien van die verandering. N-VA is op korte tijd een systeembehoudende partij geworden.”
CROMBEZ: “Ik heb Bart De Wever horen zeggen dat hij voor een financiële decumul is. Wel, laat het ons dan invoeren. 'Put your money where your mouth is'. Maar het blijft enkel bij communicatie. In dat geval zullen wij zelf met sp.a voorstellen beginnen indienen in het parlement en zien we er mee doet of tegenstemt. Ik blijf echter de hand uitsteken naar de andere voorzitters.”
En hebben die tot nu toe allemaal 'neen' gezegd?
“Ik ga er geen namen op kleven. We moeten hier samen uitkomen. Maar laat mij zeggen dat de dames enthousiaster waren dan de heren.” (lacht)
'De Vlaamse ziekte. Het web van de intercommunales', 19,95 euro. Vanaf woensdag in de boekhandel.
Bron: HLN 16-17 september 2017
