Exclusieve voorpublicatie uit De Vlaamse ziekte: Volgende week verschijnt het boek De Vlaamse ziekte van Peter Reekmans, burgemeester van Glabbeek en nationaal ondervoorzitter van LDD, waarin hij voor het eerst het web van de intercommunales in kaart brengt. Reekmans en Hendrik Vuye (federaal V-Kamerlid en hoogleraar Staatsrecht) die het voorwoord schreef, pleiten resoluut voor een interne Vlaamse staatshervorming.
Provincies en intercommunales zijn al 40 jaar taaie tantes
In 1978 werd het Egmontpact ten grave gedragen en klassiek stelt men dat dit pact is afgevoerd omwille van de slechte regeling voor Brussel en de Vlaamse Rand. Soms leest men dat de machtsstrijd tussen Wilfried Martens en Leo Tindemans het pact heeft gekelderd. Maar het belangrijkste element dat leidt tot de onthoofding van het Egmontpact heeft te maken met de provincies en de intercommunales.
De provincies en de intercommunales zijn op dat moment traditionele machtsbasissen van de CVP. In de politiek gaat het om macht, een machtsbasis bouwt men dus niet snel af. Door de provincieraden af te schaffen en de proportionele vertegenwoordiging in te voeren in de subgewesten – die de taken van intercommunales overnemen – wordt de machtskern van de CVP ontmanteld. Daarom werden volgens Volksunie-voorzitter Hugo Schiltz de Kamer- en Senaatsfractie van de CVP gemobiliseerd om Egmont te kelderen. Ook christendemocraat Jean-Luc Dehaene zal vele jaren na de teloorgang van het pact schrijven dat de hervorming van de Senaat en de afschaffing van de provincies voor veel weerstand zorgt. Dit toont aan dat provincies en intercommunales taaie tantes zijn. We zijn nu 40 jaar later en in tegenstelling tot wat men vaak denkt is het Egmontpact nooit echt afgevoerd. Belangrijke delen van het pact werden gerealiseerd bij de lange reeks staatshervormingen die volgen. Maar de overlevenden zijn: de provincies en de intercommunales die al jaren bewust in het verborgene bleven.
Doen we wat we zelf doen in Vlaanderen wel beter?
Macht in het verborgene ligt aan de basis van de scheefgetrokken situaties die sinds begin dit jaar het ene schandaal na het andere binnen de intercommunales naar boven bracht. Deze problematiek installeerde de Vlaamse ziekte binnen onze Vlaamse staatsstructuren, terwijl de staatshervormingen net moesten zorgen voor een beter staatsbestel. ‘Wat we zelf doen, doen we beter’, in Vlaanderen zijn woorden die worden toegeschreven aan Gaston Geens, de eerste minister-president van Vlaanderen. Maar Geens heeft destijds iets anders gezegd: ‘Wij zullen moeten bewijzen dat wij wat we zelf doen in Vlaanderen, beter doen’.
Een andere politiek in Vlaanderen is wel degelijk mogelijk. Maar dat bewijs moet nog steeds geleverd worden. Het zal niet volstaan om België uit te kleden met een definitieve staatshervorming. We zullen ook Vlaanderen helemaal anders moeten aankleden. Belgische staatshervormingen volstaan niet, er zal ook een interne Vlaamse staatsvorming moeten komen.
Dit bereiken we niet door de provincies halfslachtig te hervormen en in te zetten op vrijwillige of gedwongen fusies van gemeenten. Neen, dit bereiken we door een grondige interne Vlaamse staatshervorming waarin heel wat niveaus tussen Vlaanderen en de lokale besturen op de schop gaan. Zelfs in Wallonië staat men hier vandaag verder mee dan wij. In het nieuwe Waalse regeerakkoord doet met de aanzet om het politieke niveau van de provincies en een 20-tal intercommunales te doen verdwijnen.
In Vlaanderen geraken we na het uitbreken van de problematiek van de intercommunales niet verder dan enkele mandaten te schrappen en een schijnfusie van Eandis en Infrax die de consument amper een besparing van de distributiekosten van 3% op zijn energiefactuur zal opbrengen, terwijl deze zelfde intercommunales de voorbije vier jaar deze kosten met 152% deden stijgen. Zulke voorstellen kan je nog amper ernstig noemen en is reinste paniekvoetbal van de huidige regeringspartijen die trachten hun gezicht te redden en hopen dat de intercommunalenstorm snel zal overwaaien.
Wat we nodig hebben om onze gemeenten te verstevigen in een sterk Vlaanderen zijn tussenniveaus van intergemeentelijke samenwerking die door schaalvergroting een meerwaarde hebben voor de Vlamingen. We moeten bewijzen dat wat we zelf doen, ook beter doen. Dit kan enkel nog door een grondige interne Vlaamse staatshervorming. Vermits de grootste Vlaamse partij N-VA door de intercommunales niet alleen de vierde traditionele partij van Vlaanderen werd, maar nu ook nog eens het confederalisme enkel uit plat electoraal gewin opnieuw voor jaren in de diepvries wil stoppen, heeft men misschien wel tijd voor deze interne Vlaamse staatshervorming.
De auteur van deze opinie is Peter Reekmans (burgemeester van Glabbeek, nationaal ondervoorzitter van LDD en auteur van de Vlaamse Ziekte)
De Vlaamse Ziekte het nieuwe boek van Peter Reekmans verschijnt op 20 september 2017 bij Doorbraakboeken.
